دستورالعمل FMEA ایزو

1- هدف :   
        تجزيه و تحليل عيوب بالقوه كه در اثر نواقص و عدم تطابق هاي ناشي از فرايند توليد امكان بروز دارند. پيش از آغاز توليد و پس از خاتمه طراحي محصول و يا تحويل گيري يك طرح براي انجام طراحي فرايند توليد محصول.
2- دامنه كاربرد:  
      كليه محصولات جديد كه بر اساس قراردادهاي منعقد شده شركت و در دامنه مشموليت نظامنامه لازم است توليد شوند   يا فرايندهاي جديد جهت محصولات موجود و يا فرايندهاي تغيير يافته .
3- تعاريف: FMEA : تجزيه و تحليل حالات شكست بالقوه و اثرات آن.
4- مسئوليت: مدير مهندسي مسئوليت تشكيل تيم FMEA  و تصويب مدارك FMEA را عهده دار است. مدير تضمين كيفيت مسئوليت تهيه FMEA را با همكاري تيم CFT بر عهده دارد.
5- شرح دستورالعمل:
5- 1 مقدمه:
PFMEA: انواع عيوب (نقايص) محصولات را كه به هر عنوان از فرآيند تاثير مي پذيرد مشخص مي كند و سپس آثار بروز عيوب را در كاربرد محصول نزد مشتري روشن مي سازد. به كمك PFMEA دلايل بالقوه بروز عيوب در فرايند ساخت يا مونتاژ شناسايي شده و نيز متغير هاي از فرآيند كه جهت كاهش وقوع و يا آشكار سازي نقايص و عيوب بايد مورد توجه بيشتري قرار مي گيرند, شناسايي مي شوند.
به كمك PFMEA ليست طبقه بندي شده اي از حالات بالقوه بروز عيوب و نقايص ناشي از فرايند بدست مي آيد.بنابرين يك سيستم طبقه بندي شده براي اقدام اصلاحي ممكن, ايجاد و نهايتاً نتايج حاصله جهت تصحيح فرايند هاي توليد و  يا مونتاژ مكتوب و استفاده مي شوند.      
  5- 2 تشكيل تيم PFMEA :
براي انجام تحليل عيوب ناشي ازفرآيند لازم است كليه افراد مسئول و كارشناس كه به نوعي از مشخصات محصول, خواسته هاي مشتري و نيز روشهاي كنترل فرآيند و قابليت هاي فرآيند آگاهي دارند در يك كار گروهي و با همفكري يكديگر اين تحليل را به انجام برسانند. مسئول اصلي تشكيل اين تيم بر حسب مورد يا دعوت از بخشهاي كيفيت, طراحي, مونتاژ و توليد, خدمات پس از فروش, حتي تاًمين كنندگان و پيمانكاران مرتبط و يا در صورت نياز و امكان نمايندگان مشتري كه محصول را در مراحل بعدي و يا تكميل زنجيره توليد به كار مي گيرند. تيم PFMEA را تشكيل داده و بدينوسيله اولين پيش نياز و امكان جهت مبادله افكار در راستاي تكامل فرآيند فراهم مي گردد.
5- 3 PFMEA و طراحي:
PFMEA فرض را بر تطابق طرح محصول با اهداف و نيازمنديهاي اوليه مشتري و طراحي مي گذارد. بنابراين لزومي به لحاظ كردن عيب و نواقص بالقوه اي كه ممكن است بخاطر مشكلات و ضعفهاي طراحي در محصول پيش آيد نيست. به طور كلي هدف اصلي از اجراي فرآيند PFMEA ترسيم فلو چارت فرآيند و ارزيابي ريسك حاصله از هر يك از مراحل فرآيند و نهايتاً اقدامات اصلاحي جهت حداقل نمودن اين ريسكها به صورت موردي است. براي اجراي فرآيند فوق از فرم تجزيه و تحليل آثار شكست و عوامل آن ( QC-F-043 ) و دستورالعمل تكميل آن به شرح ذيل استفاده مي شود.
- 4- مراحل انجام تحليل آثار عيوب بالقوه ناشي از فرآيند:
اولين گام در يك PFMEA ترسيم فلوچارت فرآيند و ارزيابي ريسك حاصله از هر مرحله فرآيند بصورت كلي است. اين فلوچارت بايستي و يژگي هاي محصول و فرآيند مرتبط با هر مرحله را ظاهر نمايد. براي ثبت نتايج حاصله از تجزيه و تحليل از فرم تجزيه و تحليل آثار شكست و عوامل آن ( QC-F-043 ) استفاده مي شود.
چگونگي تكميل اين فرم به شرح زير است,
5-4- 1 نام محصول/ قطعه: در اين قسمت نام قطعه يا مجموعه اي كه فرايند توليد آن مورد بحث است درج مي گردد.
5-4-2 مسوليت: در اين قسمت نام تهيه كننده و مسئول اصلي PFMEA درج مي شود.
5-4-3 شماره FMEA در اين قسمت شماره منحصر به فردي از طرف مسئول تيم PFMEA تخصيص داده مي شود
5-4-4 شماره بازنگري: در اين قسمت شماره دفعات ويرايش PFMEA ثبت مي گردد.
  5-4-5 تاريخ شروع: در اين قسمت تاريخ شروع تحليل نقايص درج مي گردد.
  5-4-6 اعضاء تيم: در اين قسمت نام اعضاء تيم شركت درPFMEA ثبت مي گردد.
  5-4-7 تاريخ پايان: در اين بخش تاريخ آخرين تحليل, انجام شده درج مي گردد.
5-4-8 وظيفه/ فرآيند: در اين قسمت شرح ساده اي از فرآيند يا عملياتي كه قرار است مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد(مانندجوشكاري, برش و ...) و همچنين هدف از انجام اين عمليات درج مي گردد و در صورتيكه يك فرآيند شامل چندين فرآيند و عمليات كه هر يك پتانسيل ايجاد نقايص خاص خود را دارند, باشد تمامي عمليات به صورت فرآيندهاي جداگانه ليست مي شود.لازم به ذكر است وظيفه بايد شامل اندازه گيري باشد و به صورت فعل مطرح گردد. بعنوان مثال برش به ابعاد 7*5 و يا مطابق نقشه شماره X و يا خم به ميزان 40 درجه.
 5-4- 9 شكست بالقوه: در اين ستون نقايص و عيوبي كه ممكن است در اثر اجراي آن مرحله از فرآيند پديد آيد درج     مي گردد. اين مشكل همچنين ممكن است يك علت براي پديد آمدن عيوبي در مراحل بعد و يا اثري از نقايص و مشكلات مراحل قبل باشد با اين حال در هر مرحله از FMEA فرض بر اين است كه قطعات و مواد ورودي سالم هستند. در اين بخش لازم است كه هر گونه عيب و نقصي كه ممكن است در عملكرد مجموعه, زير مجموعه و يا قطعه حاصل از انجام آن مرحله از فرايند اتفاق افتد ليست شود و اعضاء تيم بايستي قادر باشند به اين سوالات پاسخ كارشناسي بدهند:
چگونه ممكن است فرآيند/ قطعه در تاًمين خواسته ها نارسايي داشته باشند؟
جدا از مشخصات و ويژگيهاي فني,چه نياز منديهاي كاربردي ديگري ممكن است مشتري/مشتري نهايي داشته باشد كه امكان برآورده نشدن آنها مي رود؟
در نظر گرفتن فرآيندهاي مشابه و شكايات و نظراتي كه مشتريان قبلاً در مورد آن ابراز نموده اند نيز مي تواند مفيد باشد. همچنين آگاهي نسبت به اهداف طراحي نيز لازم است مورد توجه قرار گيرد.
   برخي حالات نقص و شكست عبارتند از:
خوردگي, كاهش استحكام, تغيير رنگ قطعه و...
5-4-10 اثر شكست بالقوه :
در اين بخش اثرات بروز عيب مشتري در هنگام كاربردي محصول پس از تحليل درج مي شود بايد توجه داشت كه مشتري در اينجا مي تواند از مشتري, مشتريان دروني تا مراحل بعدي و نهايتاً مصرف كننده نهايي باشد كه هر يك از آنها بر حسب
مورد بايد مورد بررسي قرار گيرند. در مورد مشتري نهايي بايستي آثار بروز عيوب هميشه بر اساس كار كل سيستم ثبت شوند. مانند: صدا, ناپايداري, نارسايي در عملكرد, ظاهري خراب, زبري, سختي, نارسايي در كنترل خودرو و اگر مشتري مرحله بعدي و اپراتور مرحله بعد در نظر گرفته شده آثار بر حسب كارايي عمليات/فرايند ثبت مي شوند مانند: محكم        نمي شوند, نصب نمي شوند, براي اپراتور خطر آفرين است, وصل نمي شود, به محل مربوطه نمي خورد, به تجهيزات صدمه وارد مي نمايد و ...
 5-4- 11  شدت اثرS: شدت فقط مر بوط به اثر مي شود نتيجه ارزيابي اهميت اثر بر مشتري با مقياس 1 تا 10 وزن دهي شده و درج مي گردد
5-4-12 درجه: در اين قسمت نسبت به خواست مشتري و درجه اهميت آنها عيوب را به سه دسته A,B,C تقسيم
 مي كنيم.
5-4-13 علل شكست: منظور علل پديد آورنده عيب ( نقص) است كه قابل رفع و يا كنترل شدن است. در اين بخش علل كاملاً مشخصي كه دقيقاً در ارتباط با بروز عيب باشند را ليست كرده و از كلي گويي پرهيز نماييد.
مثالهايي از ريشه يابي صحيح علل بروز نقايص عبارتند از:
روغنكاري ناكافي
اشكال در عمليات حرارتي, زمان, درجه حرارت
جوشكاري ناقص, جريان الكتريكي, فشار
لازم به ذكر است ارتباط بين شكست بالقوه و علل بالقوه شكست يك ارتباط مستقيم و يك به يك نيست و در بسياري از موارد براي يك شكست بخصوص ممكن است چند علت وجود داشته و بالطبع وقوعهاي مختلفي براي آن شكست خواهيم داشت.
5-4-14 وقوع:
احتمال وقوع هر يك از شكست ها با توجه به عوامل و دلايل شناسايي شده بروز آنها مطابق جدول زير به صورت كمي درج مي گردد.
جدول زير راهنماي امتياز دهي و كمي نمودن احتمال وقوع هر يك از نقايص و شكست هاي شناسايي شده است كه با توجه به سوابق مشابه قبلي مورد قضاوت قرار مي گيرد.
اعضاء تيم بايستي در امتياز دهي به هر مورد با يكديگر به توافق برسند و نتايج نهايي بر اساس اين توافق درج گردد.
5-4-15 كنترل جاري فرايند: منظور كنترلهايي است كه بتواند تا جايي كه ممكن است از وقوع نقص در فرآيند جلو گيري نموده و يا مورد نقص را آشكار نمايد و به صورت زير بيان مي گردد.
5-4-15-1 پيشگيرانه : كه پيشگيري مي كند از علت يا مكانيزم خرابي يا حالت خرابي جهت جلوگيري از وقوع و يا اينكه نرخ وقوع را كاهش مي دهد و با علامت P مشخص مي گردد.
 5-4-15-2 تشخيص: كه حالت يا مكانيسم خرابي يا علامت خرابي را مشخص مي نمايد و به اقدامات اصلاحي منجر مي شود و با علامت D مشخص مي گردد.
5-4- 16 درجه بازيابي/ شناسايي: عبارت است از ارزيابي احتمال و توانايي آشكار سازي كنترلهاي يش بيني شده در فرايند جدول زير بر پايه توافق اعضاء تيم مي تواند مبناي امتياز دهي به قابليت آشكار سازي باشد.
-4-17 درجه ريسك: اين عدد از ضرب اعداد حاصله از شدت اثر, وقوع و تشخيص بدست مي آيد و مبناي اولويت بندي حالات خرابي مي باشد و براي درجه ريسك(RPN) هاي بالا تيم PFMEA بايد اقدامات اصلاحي مقتضي جهت كاهش ريسك را اتخاذ نمايد و معمولاً براي انجام اقدامات اصلاحي جزء موارد داراي درجه ريسك بالا شكستهايي كه داراي شدت اثر بالا و سپس موارد داراي وقوع بالا را در نظر مي گيريم.
5-4-18 اقدام توصيه شده: توسط تيم PFMEA براي موارد مطرح شده در بند 4-4-18 اقدامات اصلاحي در جهت كاهش عوامل شدت اثر وقوع و تشخيص ثبت مي گردد اصولاً بكار گيري روشهايي كه منجر به حذف يا كاهش شدت و وقوع جنبه پيشگيرانه داشته, در حاليكه حركت در جهت افزايش امكان شناسايي جنبه اصلاحي دارد.
5-4-19 مسئول اقدام: در اين محل نام مسئول انجام اقدامات توصيه شده در بند 18-5-3 ذكر شده مي گردد.
5-4-20 تاريخ پايان: در اين قسمت تاريخ پايان اقدامات ثبت مي گردد.
 5-4-21 نتايج كمي جديد: پس از انجام اقدامات توصيه شده, مجدداً براي بررسي وضعيت جديد اعداد شدت اثر وقوع و تشخيص درج شده و درجه ريسك جديد نيز به دست مي آيد سپس RPN هاي بدست آمده با وضعيت هاي قبلي مقايسه شده و در صورتيكه اقدام جديدي مورد نياز باشد مراحل 4-4-18,4-4-19,4-4-20 مجدداً تكرار مي گردد.
  5-4-22 پيگيري: مسئول فرآيند مسئوليت دارد اطمينان حاصل نمايد كه تمامي اقدامات توصيه شده بكار گرفته و يا در حد كفايت آدرس داده شده است.
PFMEA يك مدرك زنده است و مسئول PFMEA بايد در مورد ذيل اين مدرك را بازنگري نمايد.
در مواردي كه فرايند هاي موجود جهت توليد محصول تغيير نما يد.
در مواردي كه مورد مصرف متفاوتي براي محصول توليدي از فرآيند بوجود آمده باشد.
در مواردي كه در فرآيندهاي توليد محصول بهبود صورت پذيرد.

مستندات مرتبط:
1- آناليز حالات خرابي بالقوه و اثار آن    QC-F-043